Avrupa Birliği açılımı çerçevesinde Kıbrıs Türklerinin ürettiği malların Güney Kıbrıs’a satışına olanak sağlayan Yeşil Hat Tüzüğü kapsamındaki ticaret geriliyor
İlk kez geriledi… Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında Güney’e yapılan satışlar 2020 yılından sonra ilk kez düşüşe geçti. 2023’te Güney’e 15 milyon 467 bin euroluk ürün satılırken; 2024’te bu rakam 15 milyon 17 bin 19,91 euroya geriledi. Bir önceki yıla kıyasla 2024’teki satışlarda yüzde 2 oranında azalma meydana geldi.
“Değerlendirilemiyor…” Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, Yeşil Hat ticaretinin toplam ithalatın yalnızca yüzde 0,12’sine karşılık geldiğini söyleyerek bu kanalın yeterince değerlendirilemediğini kaydetti. Deniz, “Kıbrıslı Türklerin ürünleri Rum tarafındaki market raflarında yer bulmakta zorlanıyor. Psikolojik bariyerler var.” dedi.
Cemre CEMALİ
Güney Kıbrıs’ın tek yanlı Avrupa Birliği üyeliği sonrasında Kıbrıs Türklerinin ürettiği malların Güney Kıbrıs’a satışına olanak sağlamak için hayat bulan Yeşil Hat Tüzüğü bir türlü istenilen seviyeye gelemiyor.
Geçtiğimiz yıl Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında Güney Kıbrıs’a yapılan satışlar bir önceki yıla kıyasla yüzde 2 oranında azaldı. Öyle ki, 2023 yılında Güney’e yapılan ticaret kapsamında 15 milyon 467 bin 29,62 euroluk ürün satılırken; 2024 yılında bu rakam 15 milyon 17 bin 19,91 euroya geriledi.
KIBRIS muhabirinin Kıbrıs Türk Ticaret Odası verilerinden derlediği bilgilere göre; Yeşil Hat üzerinden Güney’e yapılan satışlarda geçtiğimiz yıl 6 ürün grubunda artış yaşanırken, 13 ürün grubunda ise düşüş kaydedildi.
Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO) Başkanı Turgay Deniz, Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında gerçekleşen ticarette yaşanan son durumu KIBRIS’a değerlendirdi.
Bu ticaret kanalının yeterince değerlendirilemediğinin altını çizen Deniz, navlun maliyetleri ve tedarik süresi açısından önemli avantajlar sunmasına rağmen Yeşil Hat ticaretinin toplam ithalatın yalnızca yüzde 0,12’sine karşılık geldiğini ifade etti.
Deniz, üzerinde durulması gereken bir diğer meselenin ise “psikolojik bariyerler” olduğunun altını çizerek
Kıbrıslı Türklerin ürettiği ürünlerin hâlâ Rum tarafındaki market raflarında yer bulmakta zorlandığını kaydetti.
2019’dan 2024’e satış rakamları
Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında 2019 yılında Güney’e yapılan satışlar 5,3 milyon euro olurken, 2019’da dünyayı etkisi altına alan Koronavirüs pandemisi ile birlikte uygulanan seyahat ve ticaret kısıtlamaları satış istatistiklerine de yansıdı.
Öyle ki, 2020 yılında satışlar bir önceki yıla kıyasla yüzde 14,17 azalarak 4,6 milyon euroya düştü.
Sonraki yıl ise Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında KKTC’den Güney’e yapılan ticaret rakamları yüzde 33,01 oranında artarak 6.1 milyon euroya yükseldi.
En yüksek artış ise 2022 yılında gerçekleşti. 2021 yılına kıyasla güneye 8,6 milyon euro daha fazla satış yapıldı. Böylelikle 2022’de satışlar yüzde 141 oranında artarak 14,7 milyon euroya ulaştı.
Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında 2023 yılında Güney’e yapılan satışlar ise 2022’ye kıyasla yüzde 5 arttı. 700 bin euroluk değişimle birlikte 2023’teki satış tutarı 15,4 milyon euro oldu.
2024 yılında ise uzun zaman sonra bir ilk yaşandı. Güney’e yapılan satışlar 2020 yılından sonra ilk kez düşüşe geçti. Bir önceki yıla kıyasla satışlarda yüzde 2 oranında azalma meydana gelirken bunun tutar olarak yansıması ise 358 bin euro oldu.
Satışı artan ürünler
Yeşil Hat üzerinden Güney’e yapılan satışlarda geçtiğimiz yıl 6 ürün grubunda artış yaşanırken, 13 ürün grubunda ise düşüş kaydedildi.
Kıbrıs Türk Ticaret Odası tarafından açıklanan verilere göre; 2023 yılına kıyasla 2024’te satışı artan ürün grupları; ‘atık hurda ürünler’, ‘taze balık’, ‘meyve ve sebze’, ‘işlenmiş gıda’ ve ‘seramik hediyelik eşya’ oldu.
Meyve sebze satışları yüzde 932,91 arttı
Ülkemizden Güney Kıbrıs’a satışı yapılan meyve ve sebze ürünleri geçtiğimiz yıl yüzde 932,91 oranında artarak 82 bin eurodan 848 bin euroya ulaştı. Böylelikle 2023 yılına kıyasla 2024’te en yüksek artış oranının yaşandığı ürün grubu meyve ve sebze oldu.
İkinci sırada ise yüzde 518,63 artış oranıyla işlenmiş gıda yer alırken, bir önceki yıla kıyasla geçtiğimiz yıl bu ürün grubundan elde edilen satış tutarı 12 bin eurodan 79 bin euroya yükseldi.
Atık hurda ürünlerin satışı 2023 yılına kıyasla 2024’ün sonunda yüzde 102,35 artışla 712 bin eurodan 1,4 milyon euroya yükselirken; perde, zebra perde, iç mekan stor ürün grubunda da yüzde 99,65 artış ile 133 bin euroluk satış gerçekleştirildi.
Seramik hediyelik eşya satışlarında ise yüzde 70,02’lik artış yaşanırken, 21 bin euroluk satış yapıldı.
Taze balık satışları 2024’te bir önceki yıla kıyasla yüzde 2,38 artarak, 806 bin euroya yükseldi.
Satışı azalan ürünler
Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında 2024 yılında, bir önceki yıla kıyasla Güney’e yapılan ticarette satışı azalan ürün grupları; ‘prefabrik konteynır, ‘inşaat malzemeleri, ‘ ahşap mobilya, ‘plastik ürünler, ‘şilte’, ‘kağıt ve kartondan ürünler’, ‘patates’, ‘paslanmaz çelik endüstriyel mutfak tezgahı ve aletleri’, ‘tekstil ürünleri’, ‘otel terliği’, ‘minder’, ‘yastık ve puf’, ‘sepet ve hasır işi’ ve ‘reklam panoları’ oldu.
Geçtiğimiz yıl bir önceki yıla kıyasla satış tutarında yüzde 54,79 azalma meydana gelen ürün grubu reklam panoları oldu. Öyle ki 2023’te Güney’e 12 bin euroluk satış yapılırken 2024’te bu rakam 5 bin eurolara geriledi.
Otel terliği satışları yüzde 47,02, patates satışı yüzde 39,28 azalırken; inşaat malzemelerinde yüzde 39,08’lik, tekstil ürünlerinde yüzde 30,75’lik düşüş meydana geldi.
Kağıt ve kartondan ürünlerin satış tutarı yüzde 16,76 azalırken, sepet ve hasır işi satışları yüzde 13,58, minder, yastık ve puf yüzde 12,48 oranında geriledi.
Prefabrik konteynır satışlarında bir önceki yıla kıyasla geçtiğimiz yıl yüzde 12,42 oranında gerileme meydana gelirken toplam satış miktarı 3,3 milyon euroda kaldı.
Geçtiğimiz yıl güneye yapılan şilte satışları yüzde 4,17 oranında azalırken; paslanmaz çelik endüstriyel mutfak tezgâhı ve aletlerinde satışlar yüzde 4,04, ahşap mobilya ürünlerinde yüzde 1,60, plastik ürünlerde ise yüzde 1,08 oranında düşüş meydana geldi.
Deniz: Bu ticaret kanalı yeterince değerlendirilmiyor
KTTO Başkanı Turgay Deniz, 2024 yılında güneye yapılan satışlarda meydana gelen yüzde 2’lik azalma ile ilgili değerlendirmede bulunarak “genel olarak bakıldığında, yüzde 2’lik bir düşüş çok büyük bir değişim gibi görünmese de, burada esas üzerinde durulması gereken nokta Yeşil Hat üzerinden gerçekleştirilen ticaretin hâlâ gerçek potansiyelinin oldukça altında kalmasıdır.” dedi.
Bunu bir örnekle açıklayan Deniz, Rum tarafının 2024 yılında üçüncü ülkelerden yaptığı ithalatın yaklaşık 12,4 milyar euro seviyesindeyken, Yeşil Hat üzerinden yapılan toplam ticaretin yalnızca 15,1 milyon euro olarak gerçekleştiğini ifade etti.
Deniz, Yeşil Hat ticaretinin, navlun maliyetleri ve tedarik süresi açısından önemli avantajlar sunmasına
rağmen Yeşil Hat ticaretinin toplam ithalatın yalnızca yüzde 0,12’sine karşılık geldiğini belirterek “Bu nedenle, geçtiğimiz yıl yaşanan küçük oranlı düşüşten ziyade, esas üzerinde durulması gereken konu bu ticaret kanalının yeterince değerlendirilememiş olmasıdır.” vurgusu yaptı.
Bazı ürün gruplarının satışları azalırken bazılarında meydana gelen artışlara da değinen Deniz, bu noktada her ürünün kendi dinamiği olduğunu anımsattı.
“Yeni kriterler zamanında bildirilmedi”
Deniz, özellikle prefabrik konteyner ürünlerinde, 1 Ekim 2023 itibarıyla uygulamaya konan yeni teknik kriterler ve bu kriterlerin üreticilere zamanında bilgilendirilmemesinin ciddi bir gerilemeye yol açtığını açıklayarak “2023 yılına kadar artış eğiliminde olan bu ürün, 2023’ün son çeyreğinden itibaren düşüş göstermeye başladı. Benzer şekilde, alüminyum, cam ve diğer inşaat malzemelerinde de benzeri sıkıntılar yaşanmaktadır.” dedi.
Buna karşılık, geçtiğimiz yıl narenciye ürünlerinde gözle görülür bir artış yaşandığının altını çizen Deniz, geçtiğimiz yıl dış pazarlarda yaşanan sorunların, bu ürünlerin Yeşil Hat üzerinden ticaretini teşvik eden bir fırsata dönüştüğünü belirtti.
“İşlenmiş gıdalarda ürün çeşitliliği olmalı”
Deniz, Yeşil Hat’tın, narenciye ürünleri için önemli bir alternatif kanal olarak öne çıktığını söyleyerek işlenmiş gıdalar üzerindeki engellere dikkat çekti:
“Tüzüğe göre mümkün olmasına rağmen, Rum Yönetimi uzun yıllar boyunca bu ürünlerin Yeşil Hat üzerinden ticaretine izin vermedi. 2022 yılına kadar hiçbir işlenmiş gıda ürünümüzün ticareti bu yolla yapılamıyordu. Ancak Odamızın Avrupa Komisyonu ile birlikte yürüttüğü yoğun temaslar sonucunda, bu blokaj 2022 yılında 6 pilot ürün için kaldırıldı. Sonradan yapılan eklemelerle şu anda 13 işlenmiş gıda ürünümüzün Yeşil Hat üzerinden ticareti yapılabiliyor. Ancak bu listenin sadece mevcut 13 ürünle sınırlı kalmaması gerektiği, yalnızca bizim değil, Avrupa Komisyonu yetkililerinin de dile getirdiği bir husus. Ürün çeşitliliğinin artırılması, Yeşil Hat ticaret hacminin genişlemesinde kilit rol oynayacaktır.”
“Psikolojik bariyerler var”
KTTO Başkanı Turgay Deniz, başka bir noktaya da dikkat çekerek “üzerinde durmamız gereken bir diğer mesele ise psikolojik bariyerlerdir” diyerek bunu şu sözlerle açıkladı:
“Kıbrıslı Türklerin ürettiği ürünler hâlâ Rum tarafındaki market raflarında yer bulmakta zorlanıyor. Bu konuda atılacak cesur adımlar, iki toplum arasındaki ilişkilerin geliştirilmesinde en önemli etken olan karşılıklı ticaretin güçlendirilmesinde büyük bir rol oynayacaktır diye düşünüyorum.”
